1) آزمايشگاه بايد مسئول  دايمي داشته باشد. در گذشته آزمايشگاه هاي ايران مسئولي داشتند كه هرچند مدرك دانشگاهي بالايي نداشت اما مهارت و دانش تجربي درخور توجهي در اداره ي آزمايشگاه و حفظ و نگهداري و به كار گيري دستگاه ها داشت. متاسفانه  فرهنگ مدرك گرايي افراطي  و ضوابط و قوانيني كه مدرك تحصيلي را بالاتر از مهارت مي بيند باعث شده چنين نقشي و چنين مسئوليتي كمرنگ شود و يا به كل ناديده گرفته شود. اكنون متاسفانه بسياري از آزمايشگاه هاي كشور  مسئولي كه تمام وقت پيگير برپا نگاه داشته شدن آزمايشگاه باشند ندارند. مشخص نيست اگر دستگاه احتياج به تعمير داشت چه كسي بايد اقدام كند؟! كاربران از چه كسي لوازم مورد نياز را طلب كنند؟! 

تعريف نشدن اين نقش باعث مي شود بعد از اندكي آزمايشگاه كارآيي خود را از دست بدهد و تعطيل شود.

2) در كشور ما خريد بي حساب و كتاب دستگاه هاي آزمايشگاهي گرانقيمت به وفور اتفاق مي افتد اما برنامه ريزي لازم براي استفاده از آنها وجود ندارد. بسيار اتفاق مي افتد كه دستگاهي يك ميليون دلاري خريداري مي شود اما وقتي براي به كار گيري آن احتياج به خريداري دستگاهي هزار دلاري  حس مي شود مي گويند بودجه نداريم!!! دستگاه يك ميليون دلاري معطل دستگاه هزار دلاري مي ماند و بلااستفاده مي افتد!

3) نهاد ها و موسسات مختلف به طور موازي در ايران دستگاه هاي آزمايشي  گرانقيمت خريداري مي كنند و اغلب آنها بلااستفاده مي افتند. اين در حالي است كه در كشوري چون انگليس نهاد و موسسات مختلف برنامه ريزي مي كنند كه دستگاه هاي مكمل هم خريداري كنند.  در كشورهاي  پيشرفته چنان برنامه ريزي مي كنند كه دستگاه گران قيمت تمام مدت به كاربران گوناگون سرويس دهد. در ايران كاملا برعكس اتفاق مي افتد. دستگاه گران قيمت را مثل  مادر مادربزرگ هاي ما  نفتالين مي زنند و مي ذارند توي صندوقخانه كه يك وقت كهنه نشود!!

4) كاليبراسيون و نگهداري دستگاه بسيار مهم هست. در آزمايشگاه هاي آموزشي هم بايد به دانشجويان فرصت داد كه راستي آزمايي كند. با كاليبراسيون دستگاه ها ور برود. با وسايل آزمايشگاه آزمايش هاي نوآورانه ترتيب دهد. نه آن كه از دانشجو انتظار داشته باشيم در فرصتي محدود از روي گزارش كار آزمايشي را انجام دهد (و به زور عددسازي هم كه شده) نتيجه مورد نظر را به دست آورد. 

5)  متاسفانه دستگاه هاي خريداري شده مدت زيادي در گمرك مي مانند. براي رشد آزمايشگاه هاي كشور گمرك بايد حمايت و همكاري بيشتري بنمايد تا دستگاه ها سريع تر به آزمايشگاه ها برسند.

6) استمرار در كار آزمايشگاهي بسيار مهم هست. بسيار مهم هست كه دانش و مهارت ها از نسلي به نسل ديگر منتقل شوند و هر نسل برآن بيافزايد. اين رويه كه با بازنشسته شدن هر نسل  در آزمايشگاهش نيز بسته شود رويه اي مخرب هست. آزمايشگاه دكتر حسابي  و هميارانش در دانشگاه تهران توسط دكتر توسلي و هميارانش زنده نگاه داشته شده است و دكتر توسلي به هوشمندي روشي ترتيب داده كه نسل بعدي اين مشعل را فروزان نگاه دارند. اين رويه بايد براي ساير آزمايشگاه هاي كشور الگو شود. اين نقل قول به مضمون را از دكتر ثبوتي هم بخوانيد.

ببينيد ! در مورد آزمايشگاهي مثل سرن هم همين طوري است. يك شبه كه به وجود نيامده! هر آزمايشي وارث وسايل و تجارب آزمايش و آزمايشگران قبل خود بوده. مثلا ال-ايچ-سي از همان تونل آزمايش قبل خود يعني لپ بهره مي گيرد. هردو از شتابگرقديمي تر  اس-پي-اس --كه  ذرات دابليو و زد  در آن كشف شد ند --بهره گرفته اند و مي گيرند. اين آزمايش ها از زير بته بيرون نيامده اند! وارث تجارب چندين نسل آزمايش قبل خود هستند.

اين طرز فكر كه فوري به چيزي انگ كلنگي بودن بزني و بكوبي و تخريبش كني فكر جهان سومي مخربي است. بذاريد يك شعار بسازيم:" به روز كردن و مدرن ساختن ، آري! تخريب و كوبيدن و تيشه به  ريشه زدن ، خير!"

7) يك آقاي مهندسي هم جزو سخنرانان بود كه گفت يكي از وظايف دانشگاه ها تربيت "متخصص" هست. اين سخن به مذاق  خيلي ها از جمله من خوش نيامد! ما معتقد بوديم كه وظيفه دانشگاه تربيت متفكر هست نه متخصص. 

مطالب زيردر جلسه 5 شنبه مطرح نشد. اما من آنها را اضافه مي كنم:

1) وقتي در ساختماني آزمايشگاهي طراحي مي شود حساب و كتاب دارد. سيم كشي اش, تهويه اش, لوله كشي اش, فاضلابش، اندازه ي درب ورودي اش و.... براي نيازهاي  خاص آن آزمايشگاه طراحي شده. بدون توجه به اين همه ظرافت و تنها براي نشان دادن اين كه چه كسي اينجا رئيس هست آزمايشگاه را به جاي نامناسب انتقال دادن چه معنايي دارد؟! اين ذهنيت مديريتي كه مرا ياد اين حكايت معروف مي اندازد به درد اداره ي مراكز علمي نمي خورد. اداره ي مراكز علمي فرهنگ خود را مي طلبد.

2) اگر موسسه اي آزمايشگاه دارد نماينده آن آزمايشگاه حتما بايد در تصميم گيري ها ي مربوط به آزمايشگاه نقش داشته باشد. ما تئوريست ها از چالش هاي آزمايشگر چندان خبر دار نيستيم. نبايد هم به خود اجازه دهيم كه بدون مشورت با آنها در مورد آزمايشگاه هاي آنها تصميم بگيريم. اگر به هر علت در موضعي قرار گرفتيم كه بناست در مورد آزمايشگاه آنها بدون حضور آنها تصميم بگيريم خود  بايد "حيا" كنيم و بدون مشورت با آنها تصميمي كه آزمايشگاه آنها را تحت تاثير قرار مي دهد نگيريم. حتما بايد آن قدر شعور و معرفت داشته باشيم كه دست كم نظر آنها را بخواهيم.